به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران، چهل و یکمین نشست نقد کتاب بزرگسال کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران به نقد و بررسی کتاب «سید عزیز» اختصاص داشت. این نشست با حضورحمید داوودآبادی، نویسنده اثر؛ کورش علیانی و محمد مهدی شریعتمدار، منتقدین کتاب و جمع کثیری از علاقمندان کتاب و کتابخوانی عصر روز یکشنبه ۲۹ مهرماه در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر برگزار شد.

کتاب سید عزیز، حاصل ساعت ها گفت وگوی اختصاصی حمید داودآبادی با دبیرکل حزب الله لبنان در سال ۱۳۷۷ است که در آن سید حسن نصرالله، زوایای ناگفته ی زندگی خود را بازگو کرده است. بسیاری از خاطرات و گفته های منتشر شده در این کتاب، برای اولین بار است که ذکر می شود. پیاده کردن نوارهای ضبط شده از سید حسن نصرالله و ترجمه متون از عربی به فارسی بر عهده علی رضا موحدی بوده است.

حمید داوودآبادی، نویسنده اثر در ابتدای این نشست درباره کتاب اظهار داشت: نگارش این کتاب را لطف خدا می دانم؛ چراکه تا امروز چنین کاری انجام نشده است. سال ۱۳۸۴ می خواستم ریشه های حزب‌الله را پیدا کنم و به همین دلیل تحقیقات بسیاری کردم. وقتی در این باره با سید حسن نصرالله صحبت کردم، گفت: «آیا سراغ صبحی طفیلی رفتید؟»؛ گفتم «مگر ایشان خط قرمز نیست؟»؛ تعجب کرد و گفت «او برای حزب الله زحمت کشیده و نباید حذفش کنی». بعدها وقتی این موضوع را برای صبحی طفیلی تعریف کردم، بسیار تعجب کرد.

وی افزود: من برای نگارش این کتاب یک روز، از ساعت ده شب تا سه صبح با سید حسن مصاحبه کردم و دوست داشتم ایشان را از درون بشناسم. بنابراین ۳۰ درصد کتاب به تشکیل حزب الله و مابقی به زندگی خودشان پرداخته است. در مقطعی ایشان محافظان و سایر افراد را بیرون کرد و برخی از خاطراتش را بیان کرد.

وی گفت: من در این کتاب هیچ کاره هستم و همه خود ایشان است. سید حسن نصرالله می گفت «پدرم یک مغازه داشت که یکشنبه ها تعطیل بود. من و حسین، برادرم دوست داشتیم برویم در جنگل ها بگردیم. بعد پدر همان روز ما را سر مغازه می گذاشت و ما هم در را می بستیم و می رفتیم جنگل می گشتیم. شب می آمد و حسابی کتک می خوردیم. یک شب پدرم خانه مان آمد و گفت یادت می آید چه قدر کتکت می زدم حالا دبیر حزب الله شدی.»

داوود آبادی افزود: انگیزه من از نگارش کتاب این بود که دوست داشتم بدانم ایشان چطور سید شده است. سید حسن یک شب، تاریخ لبنان را برای ما بیان کرد و من همه را یادداشت کردم. خاطراتی که برای من بیان شد، نشان می داد ایشان خودش علاقه مند به طرح چنین مباحثی است و به دلیل علاقه مندی های شخصی نکاتی در این باره بیان کرده است.

داوود آبادی با بیان اینکه حزب الله لبنان می توانست خاطرات سید حسن را گردآوری کند، بیان کرد: من همیشه می گفتم که باید خاطرات ایشان توسط حزب الله لبنان ضبط شود ولی متاسفانه این کار انجام نشد. اکنون برخی دست نوشته ها، نامه ها و ... از سید حسن دارم که ارزش تاریخی دارد. متاسفانه حزب الله به دلیل درگیری زیاد در جنگ در این حوزه کم کاری کرده است.

داوود آبادی گفت: پس از آن دیداری که با ایشان مصاحبه کردم دیگر فرصتی برای دیدار مجدد نداشتم. من قبل از چاپ کتاب «سید عزیز» آن را به مقام معظم رهبری دادم که متنی برای آن نوشتند و من تنها توانستم دست نوشته را پس از جنگ ۳۳ روز لبنان به دفتر ایشان تحویل دهم.

وی افزود: سال ۶۲ به لبنان رفتم و شخصیت های بزرگی مانند شهید موسوی، سید حسن نصر اله، طفیلی و ... را دیدم. همیشه دنبال این افراد می رفتم و می دیدم اینها چه کاری انجام می دهند. تا وقتی شهید سید عباس موسوی بود سید حسن کمتر حضور داشت اما سید عباس موسوی خیلی زود شهید شد و بعد سید حسن  مسئول عملیات حزب الله شد.

داوود آبادی با اشاره به پیچیدگی های فرهنگی و تاریخی در لبنان، گفت: یکی از عجایب لبنان جنگ امل و حماس است که یک سال طول کشید. سید حسن نصرالله آن زمان فرمانده نظامی حزب الله و حسین برادرش فرمانده امل بود. در این فضا یک سال و نیم برادران همدیگر را می کشتند. در این وضعیت سید حسن تدبیر کرد و این وضعیت تنش را مدیریت می کرد. زمان سید عباس موسوی بحران زیاد نبود، اما ایشان تلاش می کرد در آن شرایط بغرنج حزب الله را اداره کند.

کتاب «سید عزیز» در لبنان منتشر می شود
داوود آبادی در ادامه خاطره دیگری از سید حسن نصرالله بیان کرد و گفت: ایشان را بعد از شهادت سید هادی، فرزندش دیدم. سید هادی نصرالله، در وصیت نامه می گوید «این پدر ما نیست، نماینده ولی فقیه است.» وقتی به سید حسن تسلیت گفتم، گفت «من پیش از این  بیانیه برای خانواده شهدا می دادم اما الان حس دیگری دارم. امروز پدر شهید و خودم هم خانواده شهید هستم.»

داوود آبادی با بیان اینکه حزب الله توانایی تربیت هزاران مجاهد را دارد، گفت: عماد مغنیه، صد مغنیه تربیت کرد. این ویژگی حزب الله است. شیوه جنگ حزب الله این است که هسته های جهانی مقاومت را ادامه می دهد. هر فرد در خانه اش با اعضایش مقاومت می کند. بنابراین حزب الله هسته ای مقاومت می کند.

وی در پایان از ترجمه کتاب «سید عزیز» خبر داد و گفت: قرار است به زودی این کتاب در لبنان منتشر شود.

شریعتمدار نیز در ادامه این نشست طی سخنانی گفت: چهار سال در لبنان رایزن فرهنگی بودم. اواخر آبان ۱۳۵۹ نخستین سفرم به لبنان بود که برای روزنامه اطلاعات ده مصاحبه انجام دادم و با شخصیت های برجسته مقاومت اسلامی در لبنان مصاحبه کردم. درباره تاریخ شفاهی حزب الله کارهای متعددی انجام شده؛ گروهی به صورت صوتی و تصویری خاطرات همه فرماندهان مقاومت و بخشی از خاطرات حزب الله را جمع آوری کردند.

وی افزود: من نیز زمانی خاطرات شیخ عبدالکریم عبید را در حدود ۶۳ ساعت ضبط کردم. همچنین خاطرات شیخ نعیم قاسم را هم گردآوری کردم. ایشان از من خواست خاطراتش را بازنگری کنم اما حزب الله تصمیمش این است افراد جنبش، خاطره منتشر نکنند؛ چون در معرض تقاضای مکرر قرار می گیرند؛ بنابراین تصمیمی در این باره ندارند. خاطرات شیخ عبدالکریم و شیخ نعیم قاسم هم به همین دلیل منتشر نشد.

کتاب مهم ترین بخش زندگی سید حسن نصرالله را پوشش نمی دهد
شریعتمدار با اشاره به اینکه سه دهه آخر زندگی سید حسن نصرالله در کتاب «سید عزیز» بیان نشده، عنوان کرد: این کتاب برای شخصیتی مانند سید حسن یک نقص جدی دارد؛ چون ۲۸ سال از زندگی ایشان که مهم ترین بخش آن است را پوشش نمی دهد. اما بازهم اثر ارزشمندی است؛ زود هنگام بودنش معنایش این است که در زمانی خاطرات ایشان ضبط شده که کاریزمای امروزی او نبوده است.  تاریخ شفاهی یک تجربه گرانسنگ در زمان نگارش این کتاب بود چون خاطرت زیادی وجود نداشت و تنها تاریخ شفاهی هاروارد در سال ۱۳۵۸ انجام شده بود. پس آن زمان اقدام مبتکرانه ای بود.
منتقد نشست با بیان اینکه سید حسن در این اثر  صریح و بدون پیرایه به عنوان یک رهبر سیاسی حرف می زند، بیان کرد: این اثر به دلیل محدودیت پوشش زمانی اگرچه دارای نقص است اما برای شناخت ریشه های تفکر و مدیریت رهبری سید حسن مهم است.

وی به برخی بزنگاه های مهم کتاب «سید عزیز» اشاره کرد و افزود: شاگرد اول بودن سید حسن در ریاضیات، جبر و هندسه باعث چارچوب منطقی و ریاضی بیانات او شد. کار مرتب در منزل پدر، فقر، اتکا به شهریه حوزه و ... از دیگر بزنگاه های تاریخی زندگی او است. این ویژگی ها باعث شد جنس سید حسن از یک آدم مرفه و دردنشناس نباشد.

شریعتمدار ادامه داد: تدین، رفتن به مسجد، خواندن نماز شب و معنویت از دیگر ویژگی های ایشان بود. من زمانی که رایزن فرهنگی در لبنان بودم میزبان، آیت الله ری شهری در لبنان شدم و از دفتر سید حسن وقت گرفتیم. آن زمان هم آیت الله بهجت به تازگی فوت کرده بود. سید حسن از آیت الله ری شهری پیگیری کرد که چه کسی بعد از ایشان دارای مقامات عرفانی است و می شود از او استمداد جست.

شریعتمدار بیان کرد: وقتی ایشان از اشغال روستای خود در لبنان حرف می زند، می گوید ما در نوجوانی در روستا حبس شده بودیم و من از این فرصت برای مطالعه استفاده کردم. عشق به طلبگی علی رغم رضایت پدر و مادر هم در زندگی او مهم است. آیت الله صدر آن زمان مرجع بود و اگرچه سید حسن شاگرد صدر نمی شود، اما اولین مواجهه اش با ایشان است.  دو نفر در حوزه به نبوغ و آینده روشن سید حسن اشاره می کنند. شهید صدر و امام راحل.

وی با اشاره به هنر سخنوری سید حسن نصرالله گفت: وی استعداد نویسندگی و درباره رژیم صهیونیستی مطالعات خوبی داشت. در عرصه سخنوری نیز بسیار مهارت داشت. سید حسن نصرالله کاستی های تشکیلات حزب الله را جبران می کرد. در انتخابات پارلمانی لبنان ایشان برای حزب الله هر روز سخنرانی می کرد؛ چون آن زمان رقیب حزب الله کمپین تبلیغاتی قوی داشت.

منتقد نشست گفت: جمع اضداد در خانواده نصرالله بسیار جالب است. ایشان با جنبش امل کار سیاسی اش را آغاز می کند اما بعد جدا می شود. برادرش حسین یکی از سرآمدان جنبش امل است. گرچه ایشان یک شخصیت آرام، فکور، مدیر و مدبر است اما برادرش کاملا متفاوت است. با این وجود با آن جنبش هم ارتباط خوبی دارد.

شریعتمدار در پایان گفت: کتاب «سید عزیز» درباره امام، آیت الله صدر، شهید هادی و ... نکات خوبی دارد و اکنون زمان بسیار مناسبی است که خاطرات شفاهی ثبت شده مرحوم نصرالله تدوین و مکمل کتاب آقای داوود آبادی شود.

چرا کتاب «سید عزیز» مهم است؟
کوروش علیانی، دیگر منتقد نشست در بخش دیگری از این برنامه با طرح این سوال که چرا این کتاب مهم است، گفت: در مقام تمثیل وضعیت ما شبیه زمانی است که هیتلر در آلمان به قدرت رسیده بود و تصمیم گرفت اول لهستان یا اتریش را بگیرد. آن زمان خطر آلمان جهانی بود و در ادامه معلوم شد که هیتلر چه کرده است. اکنون ما با نتانیاهو مواجهیم؛ پس فهمیدن درباره کسانی که به نوعی چهره محوری مقاومت هستند، مهم است.

وی ادامه داد: کتاب «حزب الله» اثر کاملی نیست ولی بسیار ارزشمند است و چاپ های متعددی دارد. ما البته تصورمان از تاریخ شفاهی ضبط صرف سخنان فرد است. نخستین تاریخ شفاهی درباره سیاهان آمریکا بود که با اینکه تاریخ آمریکا را ساخته بودند، صدایی نداشتند.
علیانی یادآور شد: تفاوت بین حمید داوودآبادی و احسان رجبی در تاریخ شفاهی حزب الله همین است. حمید داوودآبادی در کتاب «سید عزیز» به دنبال ثبت وجه انسانی سید حسن نصرالله رفته است.

وی افزود: اگر مقدمه و یادداشت اول کتاب را کنار بگذاریم ۷۹ صفحه مطلب است و بسیاری از مطالب آن به دلیل مسائل امنیتی حذف شده؛ با این وجود کار نویسنده کتاب به تاریخ شفاهی نزدیک شده است.  نویسنده در صفحات ۱۱ تا ۱۴ گزارشی از روند انجام این کار ارائه کرده است. هر پژوهش جدی نیاز به روش شناسی دارد، اما داوودآبادی تحصیلات آکادمیک ندارد ولی روش شناسی خوبی برای تاریخ شفاهی دارد که گرچه کامل نیست ولی از دل آن سخنان خوبی در آمده است.

وی پیشنهاد کرد نویسنده کتاب برای انجام کارهای آتی خود، روش شناسی اش را توسعه دهد و بداند چگونه تاریخ شفاهی را با تاریخ شفاهی پربار کند.

علیانی در پایان یادآور شد: در تاریخ حساسی هستیم و بسیار مهم است، مطالب بیشتری درباره تاریخ مقاومت بخوانیم.